|
Na temat wczesnej przeszłości położonej na południe od miasta Zasław, na granicy Wołynia i Podola wsi Wielka Medwedówka wiemy niewiele. W 1589 r. należała ona do rozległej włości zasławskiej ks. Janusza Zasławskiego. Później przypuszczalnie dzieliła losy całej Zasławszczyzny, przechodząc kolejno do Lubomirskich i Sanguszków. W pierwszej ćwierci XIX w. Wielką Medwedówkę nabył Tomasz Alojzy Stecki h. Radwan z linii międzyrzeckiej, piszącej się „na Nałusowie”.
Tomasz Alojzy Stecki (1802-1879), syn Jana Tomasza i Faustyny z Jachowskich, osiadł w Wielkiej Medwedówce na stałe i wybudował tam dwór. Żonaty z Rosjanką z pochodzenia, ale katoliczką, Anielą Ozierow, córką Pawła, pułkownika wojsk rosyjskich, znany był jako znakomity gospodarz o patriarchalnych zasadach. Po nim odziedziczył te dobra jego syn Tadeusz Jerzy Stecki (1838-1888), znany dziejopis przeszłości Wołynia. Był on też właścicielem dwóch innych wsi, Prywitowa, gdzie mieszkał za życia ojca, oraz Jałszowa. Z powodu czynnego udziału w powstaniu 1863 r. w oddziale Edmunda Różyckiego musiał uchodzić za granicę, a po powrocie do kraju znalazł się na zesłaniu. Z czasem pozwolono mu osiąść wraz z żoną Ludwiką z Niemierzyckich w dziedzicznej Wielkiej Medwedówce. Zgromadziwszy tam zapewne sporą bibliotekę, oddał się z zamiłowaniem badaniom dziejów ziemi ojczystej, zaczynając od najbliższej okolicy. Ostatnim właścicielem Wielkiej Medwedówki był syn Tadeusza Jerzego Steckiego - Witold (ur. w 1869 r.).
Istniejąca jedyna zapewne fotografia dworu w Wielkiej Medwedówce, pochodząca z lat poprzedzających pierwszą wojnę światową sugeruje, iż był to raczej jeden z pawilonów jakiegoś większego zespołu niż właściwy dom mieszkalny. Budynek główny mógł spłonąć albo mimo istniejących planów wcale nie został zrealizowany, a właściciele w końcu poprzestali na owym skromny pawilonie mającym być ich siedzibą tymczasową. Niestety, T. J. Stecki pisząc o wielu innych okolicznych wsiach nie zajął się dziejami wsi własnej.
Zachowana fotografia dowodzi, że siedziba trzech pokoleń Steckich była budowlą parterową o rzucie zbliżonym do regularnego kwadratu, krytą dość wysokim gładkim czterospadowym dachem gontowym z dwoma ustawionymi obok siebie tynkowanymi kominami. Zdjęcie przedstawia tylko tył dworu o trzech umieszczonych pośrodku elewacji porte-fenetrach, jednak bez wyjścia do ogrodu, oraz jeden z boków o czterech oknach. Od frontu istniał zapewne portyk kolumnowy. Dom miał ściany zewnętrzne tynkowane gładko, zwieńczone profilowanym gzymsem podokapowym. Rozkład okien pozwala domyślać się, że w środkowej części dworu mieściła się duża sień wejściowa, od tyłu wielki salon, po bokach zaś po dwa duże lub cztery mniejsze pokoje mieszkalne. Siedzibę Steckich ze wszystkich stron otaczał ogród ze starymi drzewami.
źródło: Roman Aftanazy "Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej", Tom 5, Województwo wołyńskie", 1994, str. 234-235.
|